Tuesday 23 August 2016

Lại chuyện vi khuẩn Zika - Việt Nguyên

               Vi khuẩn Zika giống như Cộng sản Trung Quốc.  Trong khi cả thế giới chăm chú theo dõi Thế Vận Hội Rio Ba Tây, Trung Cộng tiếp tục xây dựng căn cứ thương mại và quân sự trên các đảo trên vùng biển tranh chấp ở Nam Thái Bình Dương bất chấp luật pháp quốc tế, nhất định hoàn thành chính sách “một vòng đai một con đường lụa” đi xuống đến Tân Gia Ba còn vi khuẩn Zika phát xuất, từ rừng già Phi Châu có cùng tên, năm 1947 là năm đảng CSTQ bắt đầu hoành hành từ trong rừng, tấn công khắp nơi trên thế giới từ hầu hết các xứ Phi Châu qua Nam và Đông Nam Á Châu, sau khi lây bệnh trên 54 quốc gia hầu hết vùng Châu Mỹ La Tinh, Caribbbean và các đảo vùng Thái Bình Dương. Vi khuẩn Zika nay là vấn đề y khoa công cộng khẩn cấp ở những vùng nhiều muỗi, nhiệt đới, nghèo với nhiều rừng già.  Hoa Kỳ không có nhiều yếu tố khiến vi khuẩn Zika bùng phát trừ Florida, Texas và Louisiana.  Florida đã có 28 trường hợp Zika, bộ y tế Florida và Texas báo động vì các trường hợp này do muỗi địa phương mang vi khuẩn chứ không phải muỗi từ các nước Nam Mỹ mang bệnh về.

          Các trường hợp bệnh ở Florida và Houston đã làm các chuyên viên y tế lo ngại.  Giáo sư khoa trưởng bệnh nhiệt đới đại học Houston, Peter Hortez kêu gọi quốc hội cần có biện pháp phòng ngừa với chương trình 1.9 tỷ Mỹ Kim của T T Obama đang bị dìm ở quốc hội vì tranh chấp giữa hai đảng Cộng Hoà và Dân Chủ trong mùa bầu cử tổng thống, chính TNS Marco Rubio, đảng Cộng Hòa Florida, cũng phải lên tiếng, quên quyền lợi đảng.  Giai đoạn từ tháng 8 đến đầu tháng 9 là thời gian muỗi mang vi khuẩn sinh sản bùng phát mạnh nhất, đợi đến sau ngày lễ Lao Động khi quốc hội họp lại, cơ hội để chận đứng cơn dịch Zika lan tràn từ vùng nam Florida qua các vùng vịnh Mễ Tây Cơ sẽ quá chậm.


          Sau những con vi trùng độc Vibrio “ăn thịt sống” ở vùng biển nay Zika, xâm nhập Mỹ Châu năm 2015 đã đánh thức con người về những đe dọa của những sinh vật vô cùng nhỏ sống trong cùng một thế giới với loài người trong cả triệu năm nhưng vẫn giữ phong thái bí mật.  Vi khuẩn là những sinh vật nhỏ hơn vi trùng, nhỏ hơn 10 đến 100 lần, được khám phá sau vi trùng.  Vi khuẩn độc hại hơn vi trùng.  Trong thế giới vi trùng có bạn và thù, trong thế giới vi khuẩn khoa học gia chỉ tìm ra được một vi khuẩn bạn có tên là BAM vi khuẩn nằm trong chất nhờn giúp cơ thể chống lại các vi trùng như vi trùng E. coli trong ruột.  Vi khuẩn (virus), danh từ xuất phát từ tiếng La Tinh có nghĩa là độc, sinh vật cực nhỏ mang các tín hiệu di truyền RNA hay DNA.  Vi khuẩn tự nó không sinh sản như vi trùng, nên phải sống trong các tế bào chủ của loài người, loài vật hay cây cối vì vậy đôi khi vi khuẩn được xem như là loài ký sinh trùng (như giun sán).  Vi khuẩn khi xâm nhập cơ thể, tấn công các tế bào trong người, chép lại các DNA, RNA để làm của riêng giống như bọn cướp.  Vi khuẩn khác vi trùng về kiến trúc, không có tế bào, gây bệnh và cơ thể chống lại bằng hệ thống miễn nhiễm qua tế bào T cell.

          Cái chết đầu tiên gây ra bởi vi khuẩn Zika ở Mỹ xảy ra vào ngày 9 tháng 7, 2016 tại tiểu bang Utah.  Trước đó, các trường hợp nhiễm Zika được xem là nhẹ không nguy hiểm với những triệu chứng như các bệnh cảm do các vi khuẩn gây ra, đa số trường hợp không được định bệnh.  Nhưng khi bệnh gây biến chứng và chết, tin đồn thất thiệt lan tràn đã khiến cơ quan kiểm soát bệnh CDC ở Atlanta phải đính chánh nhiều tin đồn như bệnh truyền dễ dàng qua va chạm hay hôn.  Vi khuẩn truyền bệnh do muỗi Aedes aegypti cắn, bệnh có thể truyền qua đường sinh dục từ đàn ông qua đàn ông, đàn bà qua đàn ông, đàn ông qua đàn bà khi giao hợp.  Bệnh truyền qua máu, tinh dịch, nước âm đạo, truyền qua thai nhi khi phụ nữ mang thai.  Vi khuẩn tìm thấy trong nước bọt, nước tiểu và máu.

          Một trong những cách phòng ngừa là chống muỗi, ở trong nhà có máy lạnh, nhà có màn lưới, ngủ trong mùng, trách các chậu nước ứ đọng ở ngoài sân, giết muỗi bằng thuốc sát trùng.  Trong mùa bầu cử, dân Mỹ có dạo chống chủng ngừa cho rằng thuốc chủng ngừa gây tàn tật cho trẻ em nay với Zika tin đồn thuốc sát trùng gây quái thai cho trẻ em chứ không phải Zika đã làm hại đến chương trình phòng bệnh!

          Vi khuẩn Zika cùng trong gia đình với các loại vi khuẩn gây các bệnh nổi tiếng: Sốt xuất huyết Dengue, West Nile và sốt vàng da.  Vi khuẩn được đặt tên cánh rừng Zika tại xứ Uganda, vi khuẩn tìm thấy trong khỉ.  Khác với các chứng sốt xuất huyết hay chikungunya, ngoài các triệu chứng mận đỏ ngoài da, đau nhức bắp thịt, mắt người bệnh Zika đỏ (conjunctivitis) do viêm kết mạc mắt.  Đinh bệnh bằng thử nghiệm máu.  Đến cuối năm 2015, có đến 7,000 trường hợp trên khắp thế giới.  Vi khuẩn đi du lịch vòng quanh thế giới, từ Phi Châu đến Ba Tây năm 2013 khi đội túc cầu Haiti đến Ba Tây dự giải túc cầu thế giới.  Tháng 7 năm ngoái các bác sĩ Ba Tây nhận thấy có 49 trường hợp hội chứng Guillian-Barré ở người lớn do Zika gây ra (người bệnh bị liệt từ từ, từ dưới chân đi lên, đến ngực làm liệt bắp thịt thở giữa ngực và bụng, người bệnh tắt thở) đến cuối mùa hè năm ngoái, các bác sĩ Ba Tây lại nhận thấy số trẻ em sơ sinh với chứng não teo (Microencephaly) gia tăng.  Các trẻ em não teo bị chứng động kinh, phát triển chậm, tai điếc, mắt mù.  Tháng 11 năm 2015 có 141 trường hợp đến tháng 1 năm 2016 gần 4,000 trường hợp não teo so với năm 2015 dưới 200. Bộ y tế Ba Tây làm cuộc điều tra cho thấy các sản phụ đã bị nhiễm Zika trong khi mang thai nhưng giới y tế vẫn “chưa rõ tất cả những yếu tố ảnh hưởng đến sự gia tăng chứng bẩm sinh trong thời kỳ dịch Zika”.  Giáo sư Eva Harris đại học y tế công cộng UC Berkeley nghiên cứu các bệnh Dengue và Zika giải thích “nhiều yếu tố như nhiều người bị nhiễm bệnh , loại vi khuẩn, yếu tố di truyền của người bệnh, môi trường sống chung quanh, các yếu tố miễn nhiễm như khi đã bị bệnh ngày trước và sốt xuất huyết v.v…

          Biến chứng não teo có thể chỉ là một biến chứng óc của Zika.  Các bác sĩ quang tuyến Ba Tây đã thấy những thay đổi trên não của các bào thai, các chất vôi đọng trên óc.  Có thể phải đợi vài năm nữa các bác sĩ mới biết biến chứng óc lâu dài trên trẻ sơ sinh bị nhiễm Zika ngoài trường hợp não teo.  Cách tốt nhất là các bà sản phụ tránh đi đến các vùng bị Zika.  Cũng như bệnh sốt xuất huyết Dengue, chưa có thuốc chữa vi khuẩn Zika mặc dù các bác sĩ đã hiểu rõ hơn về con vi khuẩn đi từ khỉ qua muỗi đến người.  BS Dan Barouch, trung tâm y khoa Beth Israel Deaconess ở Boston đã tìm ra 4 loại Zika, các loại này có bộ máy di thể giống nhau.  Khác với vi khuẩn HIV gây bệnh AIDS, một vi khuẩn nguy hiểm thay hình biến dạng từng ngày, các loại HIV không gìống nhau, nên chúng xâm nhập vào hệ thống miễn nhiễm giết các tế bào miễn nhiễm khiến bệnh nhân chết nhanh, vi khuẩn Zika không biến đổi về di thể nên khi bệnh nhân hết nhiễm vi khuẩn sẽ bình phục hoàn toàn và có kháng thể miễn nhiễm tự nhiên chống lại Zika.

          Con đường phải đi là diệt muỗi và tìm thuốc chuẩn ngừa, hai đường đang đi từ nhiều năm qua dựa trên sự hiểu biết của các khoa học gia về muỗi và DNA trong di thể.

          Thuốc sát trùng không hiệu nghiệm nhiều với muỗi lại còn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và môi sinh nên để giết các muỗi gây ra bệnh như sốt rét, sốt xuất huyết, sốt vàng da, sốt Chikungunya, mỗi năm giết hơn một triệu người trên thế giới, công ty Oxitec của Anh đã phát minh ra các con muỗi được thay đổi di thể thả vào rừng như ở Ba Tây và Cayman nhưng cũng vì dư luận Mỹ ở Florida cơ quan FDA đang gặp trở ngại thả muỗi này ở vùng Florida Keys.  Các con muỗi Aedes aegypti bị thay đổi di thể giết các con ấu trùng muỗi trước khi chúng biết bay.  Vì chỉ có muỗi cái cắn, nên các loại muỗi được thả vào rừng là các con muỗi đực, khi các con muỗi đực làm tình với muỗi cái các  muỗi con sanh ra sẽ chết.  Trong sáu tháng năm 2012, Oxitec thả 3 triệu 300 ngàn con muỗi đực ở Cayman Islands và thành công giảm dân số muỗi xuống 96%!

          Dân Florida chống muỗi của hãng Oxitec vì họ sợ các con muỗi cái bị thay đổi DNA cắn người sẽ làm thay đổi DNA của họ! Khoa học từ xưa đến nay vẫn khó làm thay đổi thiên kiến của con người.

          Khoa học gia Scott O’neil xử dụng phương pháp khác trên con muỗi cái bằng cách dùng vi trùng bạn của loài người để trừ vi khuẩn kẻ thù của người.  Công ty “loại trừ sốt Dengue” của Scott O’neil bơm vi trùng vào con muỗi.  Công ty này nắm vào loại muỗi Aedes aegypti mỗi năm truyền bệnh cho 400 triệu người.  Bệnh sốt xuất huyết cũng giống Zika, không có thuốc, không thuốc chủng ngừa, nên từ trước đến nay y tế công cộng cũng chỉ nhắm vào giết muỗi, ngủ mùng, thuốc sát trùng, giữ nước sạch sẽ. Từ mấy năm qua công ty “loại trừ sốt Dengue” đã dùng phương pháp mới, bơm vi trùng Wolbachia vào muỗi Aedes.  Vi trùng Wolbachia tìm thấy vào năm 1924 bởi Marshall Hertig nhà bệnh lý và nhà côn trùng học Simeon Burt Wolbach.  Vi trùng Wolbachia là vi trùng bạn, mặc dù hình dáng giống như Rickettsia vi trùng gây ra bệnh sốt Rocky mountain (cũng do Wolbach kiếm ra), nhưng không ra bệnh.  Sau này vi trùng Wolbachia được Hertig đặt tên là Wolbachia pipiens để tưởng nhớ đến một bạn. 

          Đến thập niên 1980-1990, các khoa học gia tìm thấy vi trùng Wolbachia hiện diện mọi nơi như trong các con ong bắp cầy (Wasp), con rận gỗ. Ở các đảo Fiji và Samoa, vi trùng này giết các ấu trùng của loài bướm đực kết quả là số bướm cái 100 lần hơn bướm đực (một tin xấu cho phái nam).

          Con vi trùng Wolbachia khôn ngoan có thể cho phép côn trùng phái nam sống sót bằng cách thay đổi tinh dịch và tinh trùng nên không tạo được trứng.  Vi trùng cũng xâm nhập vào noãn sào và trứng của côn trùng phái nữ.  Các ông vi trùng bạn của loài người này xâm nhập đến 40% các loài côn trùng sâu bọ loại có chân như nhện, bọ cạp, rận (đa số 7-8 triệu động vật là loài có chân).  Đây là căn bản của chương trình chống sốt xuất huyết của Scott O’neil: ông bạn Wolbachia chận đứng con muỗi cái kể thù của loài người Aedes aegypti mang vi khuẩn Dengue và Zika, khi vi trùng tấn công các loại muỗi trong rừng, bệnh Dengue và Zika sẽ bị loại trừ.  Con vi trùng Wolbachia lại thông minh, người ta không phải tìm bắt hết các con muỗi, khi vi trùng được thả vào rừng nó sẽ tự đi lùng tất cả con muỗi khác, con người chỉ thả muỗi mang vi trùng Wolbachia vào rừng và ngồi đợi kết quả.  Năm 1980, Scott O’neil bắt đầu chương trình, đến năm 1997 có kết quả.  Các con côn trùng bị nhiễm vi trùng Wolbachia bị nổi phù lên trên óc, mắt, bắp thịt như hột bắp.  Năm 2006, ông Mc Menimam cuối cùng đã thành công bơm vi trùng vào trứng muỗi tạo ra loài muỗi Aedes mang vi trùng Wolbachia. Cuộc sống chung giữa người và vi trùng có trên hàng triệu năm còn đồng minh giữa loài vật và vi trùng của công ty O’ neil mới hơn 10 năm đã có tác dụng tốt.  Từ 2011, ở hai thí điểm 
Gordonvale và Yorkeys Knob thuộc Queensland, Úc chưa có một trường hợp bệnh sốt Dengue mới.

          Ở các nước Á Châu như Ấn Độ, chính quyền đã nghi ngờ thiện chí khoa học của Scott O’neil vì ông là người Mỹ nhưng nay công ty loại trừ Dengue của ông đã có chương trình thí nghiệm ở Việt Nam, Ba Tây, Columbia và Nam Dương.  Chương trình này có thể diệt dịch Zika ở Ba Tây và Columbia nguồn xuất phát dịch qua Mỹ.  Điều lạ là khi mang vi trùng Wolbachia, các con muỗi lại không còn mang Zika trong nước bọt, do đó cơ quan y tế WHO đề nghị thử nghiệm muỗi mang vi trùng Wolbachia để chống lại nạn dịch Zika ở Châu Mỹ.  Con đường tìm thuốc chủng ngừa cũng hào hứng như thế vận hội Rio.  Nguyên tắc thuốc chủng ngừa dựa trên hệ thống miễn nhiễm.  Các khoa học gia dùng vi khuẩn yếu hay vi khuẩn không hoạt động, hay chất đạm của vi khuẩn để kích động hệ thống miễn nhiễm của chúng ta nhưng không gây ra bệnh.  Khi hệ thống miễn nhiễm bị kích thích bởi một tác nhân thì hệ thống miễn nhiễm sẽ nhớ mặt nhớ tên đến khi thấy, một vi trùng hay vi khuẩn gây bệnh thì các tế bào miễn nhiễm nhào đến bao vây kẻ lạ mặt.  Hai bác sĩ Barouch và Fauci dùng phương cách mới, chỉ dùng một mảnh DNA chứa di thể từ vi khuẩn.  Các tế bào ở vùng quanh DNA mới vào  nhào đến bao vây và tổng hợp chất đạm Protein.  Hệ thống miễn nhiễm đáp ứng với kháng nguyên mới tạo ra kháng thể.  Barouch nhìn thấy nhiều hứa hẹn với phương pháp này, có thể dùng chủng ngừa Zika mặc dù chưa thành công trong bệnh HIV, AIDS nhưng thành công trong bệnh West Nile ở loài ngựa.  Thuốc DNA chủng ngửa này chưa được chấp thuận trên người.

          Thử nghiệm trên người bắt đầu hồi tháng 8 bởi cơ quan y tế quốc gia N.I.H, Bethesda.  Giai đoạn 2, đầu năm 2017 thử trên 2,400 đến 5,000 người. 

Thử nghiệm tốn kém khoảng 150 triệu Mỹ Kim, nếu thành công mũi thuốc chủng ngừa Zika đầu tiên sẽ được dùng vào đầu năm 2018.  BS Fauci của cơ quan y tế quốc gia NIH cũng giống như BS Peter Hortez khoa trưởng đại học bệnh nhiệt đới ở Houston đều mong hai đảng hợp tác để có ngân qũy chống Zika, “không ai muốn đợi một món quà Giáng Sinh vào cuối năm, quá trễ để chống bệnh Zika”.  Thành kiến và chính trị, hai vấn đề lớn của nước Mỹ trong mùa bầu cử!


Việt Nguyên